آیه 26 سوره هود

أَنْ لا تَعْبُدُوا إِلاَّ اللَّهَ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ عَذابَ يَوْمٍ أَلِيمٍ «26»

أَنْ لا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ‌: اينكه پرستش و ستايش مكنيد مگر ذات يگانه حق متعال را، و ترك نمائيد عبادت و اطاعت غير خدا را. و چون اهمّ تمام امور توحيد است، لذا اول دعوت خود را اقرار به وحدانيت الهى قرار داد، و تهديد بر ترك آن نمود: إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ عَذابَ يَوْمٍ أَلِيمٍ‌: بتحقيق من مى‌ترسم بر شما عذاب روزى را كه ملولم است اگر مخالفت ورزيد. تعبير به لفظ خوف با آنكه عذاب كفار مقطوع باشد، زيرا حضرت نوح عليه السّلام مى‌دانست عاقبت آنها را از ايمان و كفر، لكن دعوت بدين طريق الطف در استدعا و اقرب به اجابت باشد در غالب. «1»

«1» تفسير مجمع البيان ج 3 ص 155- تفسير تبيان، جلد 5، صفحه 538.

جلد 6 - صفحه 52

چون تبليغ نمود امر الهى را:

وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً إِلى‌ قَوْمِهِ إِنِّي لَكُمْ نَذِيرٌ مُبِينٌ «25» أَنْ لا تَعْبُدُوا إِلاَّ اللَّهَ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ عَذابَ يَوْمٍ أَلِيمٍ «26» فَقالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ ما نَراكَ إِلاَّ بَشَراً مِثْلَنا وَ ما نَراكَ اتَّبَعَكَ إِلاَّ الَّذِينَ هُمْ أَراذِلُنا بادِيَ الرَّأْيِ وَ ما نَرى‌ لَكُمْ عَلَيْنا مِنْ فَضْلٍ بَلْ نَظُنُّكُمْ كاذِبِينَ «27» قالَ يا قَوْمِ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كُنْتُ عَلى‌ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَ آتانِي رَحْمَةً مِنْ عِنْدِهِ فَعُمِّيَتْ عَلَيْكُمْ أَ نُلْزِمُكُمُوها وَ أَنْتُمْ لَها كارِهُونَ «28»

ترجمه‌

و بتحقيق فرستاديم نوح را بسوى قومش گفت همانا من براى شما بيم دهنده‌اى هستم آشكار

كه نپرستيد مگر خدا را همانا من ميترسم بر شما از عذاب روزى دردناك‌

پس گفتند آن جمعى كه كافر شدند از قومش نمى‌بينيم تو را مگر انسانى مانند خودمان و نمى‌بينيم تو را كه پيروى كرده باشند تو را مگر آنانكه ايشانند فرومايگان ما در بدو نظر و نمى‌بينيم براى شما بر خودمان فضيلتى بلكه گمان ميكنيم شما را دروغگويان‌

گفت اى قوم من بگوئيد مرا اگر باشم داراى حجّتى از پروردگارم و داده باشد مرا نعمتى از نزد خود پس پوشيده شده باشد بر شما آيا الزام كنيم شما را بآن با آنكه شما باشيد مر آنرا ناخوش دارندگان.

تفسير

شمّه‌اى از احوال حضرت نوح عليه السّلام در سوره اعراف ذيل آيه‌اى كه صدر آن با اين آيه موافق است ذكر شد و مفاد اين آيات بنحو اجمال آنستكه آنحضرت‌

جلد 3 صفحه 74

بعد از آنكه برسالت منصوب شد بقوم خود فرمود كه من از طرف خداوند مبعوث شدم كه شما را از عذاب او بترسانم و موجبات آنرا بيان كنم و راه نجات از آنرا بشما بياموزم و مهمّ‌تر از تمام امور آنستكه غير از خدا را عبادت نكنيد و در صورت تخلّف بعذاب اليم گرفتار خواهيد شد اشراف و اعيان قوم آنحضرت كه كافر بودند چون تصوّر مينمودند پيغمبر خدا بايد از جنس بشر نباشد با آنكه لازم است باشد در جواب گفتند تو هم بشرى هستى مانند ما و مزيّتى ندارى كه موجب آن شود كه ما بفرمان تو باشيم و بقول تو عمل نمائيم جمعى مردمان فرو مايه و پست از ما، در ظاهر امر بدون دقت و فكر متابعت از تو نموده‌اند اگر بادى مأخوذ از بدو بمعنى ظهور باشد و اگر از بدء بمعنى ابتداء باشد يعنى بنظر سطحى ابتدائى پيروى از تو نمودند و بنظر حقير مئال هر دو معنى به يك امر است و بعضى گفته‌اند مراد آنستكه حال پيروان تو در بد و نظر معلوم است كه از اراذلند در هر حال پست بودن اهل ايمان در نظر آنها براى فقرشان بود زيرا اهل دنيا بكسانيكه دستشان از مال دنيا تهى است بچشم حقارت نظر ميكنند چون مهمّ در نظر خودشان را نزد ايشان نمى‌بينند چنانچه قمّى ره فرموده مرادشان از اراذل فقراء بود و اين اشتباه بزرگى است چون شرف مرد بعلم و تقوى و ادب است نه بمال و حسب و نسب و در خاتمه كلام آنحضرت و اتباع او را تكذيب نمودند بمقتضاى گمان خودشان كه سيره اهل باطل است و حضرت نوح در جواب قوم فرمود شما بگوئيد بدانم اگر من معجزه و گواهى بر صدق ادّعاء خود داشته باشم و خداوند آن رحمت يا نعمت نبوّت را بمن عطا فرموده باشد و آن بر شما مشتبه و مخفى شده باشد كه تصديق مرا نكنيد براى آنكه تفكّر و تدبّر نداريد آيا ما ميتوانيم شما را الزام كنيم بآن معجزه يا قبول نبوّت با آنكه معرفت به اجبار حاصل نميشود و شما كراهت داريد از آن لذا بنظر انصاف تامّل و فكر نميكنيد تا معرفت پيدا كنيد و اين معنى ظاهر است اگر فعميت بفتح عين و تخفيف ميم قرائت شود و اگر بضمّ عين و تشديد ميم باشد معنى آنستكه پس تعميه و مشتبه كرده شود اگر چه موجب عمى و شبهه خودشان باشند بترك تامّل و تفكّر، تامّل لازم است.

جلد 3 صفحه 75

أَن‌ لا تَعبُدُوا إِلاَّ اللّه‌َ إِنِّي‌ أَخاف‌ُ عَلَيكُم‌ عَذاب‌َ يَوم‌ٍ أَلِيم‌ٍ «26»

اينكه‌ عبادت‌ نكنيد مگر ‌خدا‌ ‌را‌ محققا ‌من‌ ميترسم‌ ‌بر‌ ‌شما‌ عذاب‌ روز دردناك‌ ‌را‌

جلد 11 - صفحه 36

أَن‌ لا تَعبُدُوا إِلَّا اللّه‌َ زيرا استحقاق‌ عبوديت‌ متفرع‌ ‌بر‌ الوهيت‌ ‌است‌ و الوهيت‌ منحصر بذات‌ مقدّس‌ ‌او‌ ‌است‌ و ‌اينکه‌ اولين‌ دعوت‌ انبياء ‌است‌ دعوت‌ بتوحيد و يگانگي‌ خداوند ‌در‌ مقابل‌ شرك‌ و بت‌ پرستي‌ ‌که‌ ‌در‌ زمان‌ نوح‌ رواج‌ بسزا داشت‌ چنانچه‌ ‌در‌ سوره‌ نوح‌ ميفرمايد ‌از‌ قول‌ مشركين‌ وَ قالُوا لا تَذَرُن‌َّ آلِهَتَكُم‌ وَ لا تَذَرُن‌َّ وَدًّا وَ لا سُواعاً وَ لا يَغُوث‌َ وَ يَعُوق‌َ وَ نَسراً ‌آيه‌ 22 و 23، ‌که‌ اينها اسامي‌ بتهاي‌ ‌آنها‌ ‌است‌.

إِنِّي‌ أَخاف‌ُ عَلَيكُم‌ تعبير بخوف‌ ‌با‌ اينكه‌ محققا مشرك‌ معذب‌ بعذاب‌ ميشود ‌براي‌ اينست‌ ‌که‌ ممكن‌ ‌است‌ اينها هدايت‌ شوند و دست‌ ‌از‌ شرك‌ بردارند و سعادت‌مند گردند عَذاب‌َ يَوم‌ٍ أَلِيم‌ٍ اليم‌ صفت‌ عذاب‌ ‌است‌. و نكته‌ آنكه‌ صفت‌ يوم قرار داده‌ ‌براي‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ روز قيامت‌ چون‌ مشاهده‌ اهوال‌ ‌آن‌ ‌را‌ ميكنند و مواقف‌ ‌آن‌ و ‌در‌ محضر پروردگار و ظاهر شدن‌ اعمال‌ ‌آن‌ روز بسيار دردناك‌ ‌است‌ بالاخص‌ ‌براي‌ مشرك‌.

]

(آیه 26)- در این آیه پس از ضربه نخستین، محتوای رسالت خود را در یک جمله خلاصه می‌کند و می‌گوید: رسالت من این است «که غیر از اللّه دیگری را پرستش نکنید» (أَنْ لا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ).

و بلافاصله پشت سر آن همان مسأله انذار و اعلام خطر را تکرار می‌کند و می‌گوید: «من بر شما از عذاب روز دردناکی بیمناکم» (إِنِّی أَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یَوْمٍ أَلِیمٍ).

در حقیقت توحید و پرستش اللّه (خدای یگانه یکتا) ریشه و اساس و زیر بنای تمام دعوت پیامبران است.

اگر براستی همه افراد جامعه جز «اللّه» را پرستش نکنند و در مقابل انواع بتهای ساختگی اعم از بتهای برونی و درونی، خود خواهیها، هوی و هوسها، شهوتها، پول و مقام و جاه و جلال و زن و فرزند سر تعظیم فرود نیاورند، هیچ گونه نابسامانی در جوامع انسانی وجود نخواهد آمد.